طب شاخه‌ای از علم است
اخیرا در مطبوعات، رادیو و تلویزیون و فضای مجازی با عبارات مختلفی در مورد طب مواجهه می‌شویم:
طب غربی، طب سنتی، طب سوزنی، طب مکمل، طب گیاهی و... .
ولی به‌راستی طب چیست؟
حقیقت این است که طب شاخه‌ای از علم است. من اینجا قصد بحث درباره چیستی علم را ندارم، ولی علم خصایصی دارد که از فلسفه یا مابعدالطبیعه متمایز است.
علم حاصل تجربه و آزمایش است. علم پزشکی نیز جدا از این خصوصیت علم نیست. درواقع فقط یک علم پزشکی وجود دارد و آن علمی است که براساس شواهد علمی باشد.
اگر ما اعتقاد داریم که مثلا فلان کار درمانی بر درمان بیماری اثر دارد، باید شواهد علمی آن را ارائه داد.
این شواهد باید براساس مطالعات و شواهد علمی باشد؛ یعنی اول آزمایش علمی تأثیر آن را تأیید کرده باشد.
ثانیا این آزمایش علمی قابل تکرار باشد. البته باید دقت داشت که هر علمی یا آزمایش علمی نیز نکات ضعف و قوت خود را دارد.
شواهد علمی هم درجه‌بندی دارد گاهی شواهد قوی است و گاه ضعیف. مشاهدات یا مطالعات علمی نیز اصول خاص خود را دارد. وظیفه هر پزشک این است که با مطالعه این شواهد به بیمار خود توصیه‌های لازم برای درمان را ارائه دهد.
پزشک وظیفه دارد با دانش به این شواهد و اثرات آن، بهترین درمان را با توجه به شرایط بیمار ارائه دهد.
گاه برای درمان بیماری، روش‌های مختلفی وجود دارد. هر یک از این روش‌ها در مطالعات علمی با نکات مثبت و منفی همراه هستند.
پزشک وظیفه دارد تمامی این نکات را به بیمار توضیح دهد و در تصمیم‌گیری به او کمک کند. ولی باید توجه داشت که بیمار درنهایت مختار است روش درمان خود را برگزیند.
بیمار در این امر استقلال دارد و پزشک نمی‌تواند این استقلال را از او بگیرد. پزشک باید براساس شواهد علمی بهترین توصیه را به بیمار ارائه دهد.
شواهد علمی یا نتایج درمان به طرق مختلف ممکن است حاصل شود. ممکن است این شواهد حاصل سال‌ها تجربه یا حاصل مطالعات دقیق علمی یا حاصل درمان گروهی از بیماران و ارزیابی علمی اثرات آن باشد.
من اینجا قصد بحث درباره روش‌های مختلف ارزیابی علمی کارهای مختلف درمان را ندارم، ولی باید توجه داشت هر روش را که طبیب به‌عنوان طبابت به بیمار ارائه می‌دهد باید براساس شواهد علمی باشد.
فرق نمی‌کند این روش براساس تجویز داروهای شیمیایی باشد یا داروهای گیاهی یا سنتی یا روش‌هایی مانند جراحی، طب سوزنی یا انرژی‌درمانی.
اگر پزشک هریک از این روش‌ها را به بیمار تجویز می‌کند، این کار باید براساس شواهد علمی یا اثر آن باشد.
تنها یک علم طب وجود دارد و آن طبی است که براساس شواهد علمی باشد.
پزشک باید با این شواهد آشنا باشد و براساس آن بهترین روش درمان را به بیمار توصیه کند.
* جراح پیوند
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
