به پیش اهل جهان محترم بود آنکس // که داشت از دل و جان احترام آزادی



یکشنبه، آبان ۲۱، ۱۳۹۶

محمد بن سلمان؛ قبضه قدرت و رهبري جهان تسنن يا اصلاحات شتاب‌زده؟

آيا اين يك انقلاب است؟
 به دليل تلاش محمد بن سلمان براي تحکيم قدرتش همه چيز در جامعه عربستان سعودي عوض شده و اين تغييرات حتي دامن نخبگان سعودي را نيز گرفته است. در ماه گذشته محمد بن سلمان قول بازگرداندن عربستان به «اسلام ميانه‌رو» را داد.

«زينه فرهان»، زن جوان ٣٢ساله سعودي، اتفاقي را که در يک مرکز خريد برايش افتاده اين‌گونه نقل مي‌کند: داشتم قدم مي‌زدم، روسري‌ام دور شانه‌هايم را گرفته بود، ديدم پليس به طرفم مي‌آيد؛ از ترس خشکم زد. مأمور شيشه را پايين کشيد و به من گفت: «خانم امکان دارد لطف کرده و فقط در زمان اقامه نماز موهاي خود را بپوشانيد؟»؛ من هم به پليس پاسخ دادم: بله. مأمور هم تشکر کرد و رفت. از نظر «زينه» اين برخورد پليس بسيار تعجب‌آور بود زيرا مقابله با معيارهاي اجتماعي عربستان سعودي هميشه نتايج بدي به دنبال داشته است. در شش ماه گذشته برخي از موضوعات در عربستان خيلي سريع کنار گذاشته شده و جاي آنها را يک‌سري اصلاحات گرفته و اين اصلاحات جامعه عربستان را در تمام جنبه‌ها متغير کرده است. تغيير و تحولات در عربستان با رهبري جديد ملک سلمان و وليعدش محمد بن سلمان آغاز شد و تا جايي پيش رفت که حدود ٣٠ نفر از افراد سلطنتي به اتهام اختلاس بازداشت شدند. يکي از مقامات بلندپايه سعودي مي‌گويد: اينکه بگوييم اين بازداشت‌ها براي سيستم يک شوک بود، در واقع گزافه‌گويي است. 

پيامي که اين بازداشت‌ها براي مردم داخل عربستان و نيز جهان خارج داشت، اين بود که ما آماده تجارت هستيم اما با توجه به شرايط شما، نه شرايط ما؛ سرمايه‌گذاران نياز به اعتماد دارند. آنها بايد اطمينان داشته باشند که مي‌توانند به عربستان بيايند و به طور شفاف تجارت کنند. يکي از تجار مطرح سعودي مي‌گويد: محمد بن سلمان در حال ازبين‌بردن سيستمي است که خودش در حال نابودي بود؛ سيستمي که فقط افراد سلطنتي از آن بهره مي‌بردند. او در حال نابودکردن سازش ميان نخبگان و حکومت است. حکومت و نخبگان شبيه به هم و يکي بوده‌اند.  در کشوري که براي مدت‌ها از طريق رايزني و مشورت و توافق به‌خصوص ميان قبايل مختلف عربستان اداره مي‌شده، دستگيري خانواده سلطنتي خودش نوع جديدي از حکومت خواهد بود. علاوه بر اين بازداشت‌ها، شاهد اصلاحاتي فرهنگي هستيم که براساس اين اصلاحات و از سال آينده به زنان اجازه ورود به ورزشگاه داده مي‌شود، اجراي کنسرت موسيقي آزاد مي‌شود و توريست‌ها مي‌توانند از آثار باستاني پيش از دوره اسلامي ديدن كنند.

 يکي از وزيران ارشد سعودي بدون افشاي نامش مي‌گويد: اين يک انقلاب است، همه چيز بسيار حساس است، بايد تا آرام‌شدن اوضاع صبور باشيم.  محمد بن سلمان ماه گذشته وعده حمايت از اصلاحات را داد. او قول داد عربستان سعودي را به سوي اسلام ميانه‌رو بازگرداند. اين قول او در واقع تعهدي به شکستن اتحاد ميان روحانيون سعودي و حکمرانان مدرن پادشاهي عربستان است. محمد‌بن‌سلمان ادعا مي‌كند تفسير محافظه‌کارانه از اسلام بعد از انقلاب اسلامي ايران در سال ١٩٧٩ در عربستان ريشه دواند؛ اکنون زمان آن است که از دست آن راحت شويم. تاکنون هيچ‌يک از رهبران سعودي اقدام به مقابله با سازش ميان روحانيون و حاکمان سعودي نکرده بوده‌اند. يکي از کارشناسان «شوراي آتلانتيک» مي‌گويد: تغييرات شديد در لفاظي‌هاي مقامات سعودي لزوما به معناي انکار وهابيت توسط رهبري جديد در عربستان نيست. مطمئن نيستم که محمد بن سلمان علاقه‌اي به حذف وهابيت از دستگاه مذهبي عربستان داشته باشد و حاضر شود اين تغيير را قبول کند و تصور مي‌کنم اگر هم انتظار داريم که يک رويکرد مذهبي غير‌محافظه‌کارانه‌اي در عربستان ريشه بگيرد، رؤياپردازي کرده‌ايم. اما پرسش اين است که چنين جامعه‌اي چقدر مي‌تواند در بازه زماني کوتاه، به چشم‌اندازي مذهبي با هنجارگرايي بيشتر بازگردد.

برخي از تجار سعودي که به طور مرتب با محمد بن سلمان در تماس هستند، مخالف اين رويكرد هستند. يکي از چهره‌هاي بلندمرتبه سعودي مي‌گويد: محمد بن سلمان در حال تثبيت موقعيتش به عنوان رهبر جهان تسنن است، او براي رسيدن به اين هدف يک راه دارد؛ بايد به‌شدت و به طور علني اعتراف کند که ما راه خود را به عنوان يک جامعه گم کرده‌ايم. تاجر ديگري مي‌گويد: تنها راه انجام تغييراتي با اين اندازه وجود رهبري صبور، با تحمل و جوان است. تمام رهبران سعودي پيش از محمد بن سلمان زماني که به تخت رسيدند، ٧٠ يا ٨٠ ساله بوده‌‌اند و ظرفيت تلاش براي اين‌گونه تغييرات را نداشتند. شما مي‌توانيد بگوييد که مردم از صحبت در اين مورد واهمه دارند زيرا قدرت در حال حاضر خيلي متمرکز شده است، اما محمد بن سلمان در حال انجام چيزي است که بايد انجام دهد. او در حال تحکيم قدرت خودش است و هر کسي در اين شرايط بايد اين کار را انجام دهد و در نتيجه هميشه عده‌اي هم متضرر مي‌شوند. منتقدان محمد بن سلمان معتقدند شتاب نسنجيده او براي انقلاب به وسيله حرکتي بي‌سابقه براي قبضه قدرت در حال انجام است؛ قدرتي که به اين جوان ٣٢ساله اجازه حکمراني براي دهه‌ها را مي‌دهد.

 در ميان دستگيرشدگان، مي‌توان رقباي خانوادگي محمد بن سلمان را که مخالف اصلاحات او هستند ديد. يکي از بستگان شاهزادگان دستگيرشده مي‌گويد: شما چطور مي‌توانيد از مجازات چيزي مانند اين فرار کنيد؟ سکوت مردم را با رضايت اشتباه نگيريد. در همان هتلي که افراد سلطنتي دستگيرشده نگهداري مي‌شوند، مشاوراني وابسته به «گروه مشاوره بوستون»، در ازاي دريافت حق مشاوره‌اي بسيار بالا، در حال تهيه طرحي براي بازبيني اقتصادي عربستان سعودي هستند. اقتصاد عربستان با باندبازي مهار شده بود. در اين شبکه اقتصادي، شرکت‌هاي خارجي اغلب براي شروع هر نوع معامله‌اي بايد با يکي از افراد سلطنتي مشارکت مي‌کردند. يکي از وزراي ارشد سعودي مي‌گويد مردم به اين تغييرات عادت مي‌کنند، مردم بايد به اين تغييرات عادت کنند.


منبع: گاردين

برگرفته از روزنامه شرق